درسنامه و تمرین: اسم فاعل، اسم مفعول و اسم مبالغه
اسم فاعل به معنای «انجام دهنده» و اسم مفعول به معنای «انجام شده» است. این دو در دو گروه ساخته می‌شوند:
۱. از فعل ثلاثی مجرد: بر وزن **فاعل** (مانند صانع، خالق) و **مفعول** (مانند مصنوع، مخلوق).
۲. از فعل ثلاثی مزید: با پیشوند «مُـ» ساخته می‌شوند. اگر حرف یکی مانده به آخر کسره «ـِـ» داشته باشد، اسم فاعل است (مانند مُکرِم) و اگر فتحه «ـَـ» داشته باشد، اسم مفعول است (مانند مُکرَم).
اسم مبالغه بر انجام زیاد یک کار دلالت دارد و وزن‌های مشهور آن عبارتند از: فَعّال (مانند عَلّام)، فَعّالَة (مانند عَلّامَة)، فَعول (مانند صَبور)، فَعيل (مانند رَحيم)، مِفعال (مانند مِقدام).
اخْتَبِرْ نَفْسَكَ: تَرجِمِ الْكَلِمَاتِ التَّالِيَةَ وَ الدُّعاءَ، ثُمَّ عَيِّنِ اسْمَ الْفَاعِلِ وَاسْمَ الْمَفعول.
| اسم المفعول | اسم الفاعل | الترجمة | الكلمة |
| :---: | :---: | :---: | :---: |
| ... | ... | ... | يُقَرِّبُ: نزدیک می‌کند، مُقَرَّب |
| ... | ... | ... | يَعْلَمُ: می‌داند، عالم |
| ... | ... | ... | يُنتج: تولید می‌کند، مُنتَج |
| ... | ... | ... | يُجهز: آماده می‌کند، مُجَهَّز |
| ... | ... | ... | يَضْرِبُ: می‌زند، مضروب |
| ... | ... | ... | يَتَكَلَّمُ: سخن می‌گوید، مُتَكَلِّم |
يا صانِعَ كُلِّ مَصْنوع، يا خالِقَ كُلِّ مَخْلُوقٍ، يا رازِقَ كُلِّ مَرْزُوقٍ، يا مالِكَ كُلِّ مَمْلوك.
پاسخ و حل تشریحی درسنامه اسم فاعل و مفعول درس دوم عربی یازدهم انسانی
سلام بچه‌ها! در این بخش با سه نوع اسم مشتق مهم آشنا می‌شیم که از فعل ساخته میشن و خیلی کاربردی هستن:
* **اسم فاعل:** کسی که کاری رو انجام میده (کننده‌ی کار). مثل `کاتِب` (نویسنده) از `کَتَبَ` (نوشت).
* **اسم مفعول:** چیزی که کار روش انجام شده. مثل `مَکتوب` (نوشته‌شده) از `کَتَبَ`.
* **اسم مبالغه:** کسی که کاری رو **خیلی زیاد** انجام میده. مثل `کَذّاب` (بسیار دروغگو) از `کَذَبَ` (دروغ گفت).
**حل تمرین جدول:**
| اسم المفعول | اسم الفاعل | الترجمة | الكلمة |
| :---: | :---: | :---: | :---: |
| **مُقَرَّب** | - | نزدیک شده | يُقَرِّبُ: نزدیک می‌کند، مُقَرَّب |
| - | **عالم** | دانا | يَعْلَمُ: می‌داند، عالم |
| **مُنتَج** | **مُنتِج** | تولیدکننده/تولیدشده | يُنتج: تولید می‌کند، مُنتَج |
| **مُجَهَّز** | **مُجَهِّز** | آماده‌کننده/آماده‌شده | يُجهز: آماده می‌کند، مُجَهَّز |
| **مضروب** | **ضارِب** | زننده/زده‌شده | يَضْرِبُ: می‌زند، مضروب |
| - | **مُتَكَلِّم** | سخنگو | يَتَكَلَّمُ: سخن می‌گوید، مُتَكَلِّم |
**ترجمه و تحلیل دعا:**
«ای سازنده‌ی هر ساخته‌شده، ای آفریننده‌ی هر آفریده‌شده، ای روزی‌دهنده‌ی هر روزی‌داده‌شده، ای صاحب هر مملوک.»
* **اسم‌های فاعل:**
* **صانِع**: سازنده
* **خالِق**: آفریننده
* **رازِق**: روزی‌دهنده
* **مالِک**: صاحب
* **اسم‌های مفعول:**
* **مَصْنوع**: ساخته‌شده
* **مَخْلُوق**: آفریده‌شده
* **مَرْزُوق**: روزی‌داده‌شده
* **مَمْلوك**: مملوک، در مالکیت قرار گرفته
